อาการเจ็บคอหรือคออักเสบ เกิดจากการติดเชื้อไวรัสประมาณ 90 เปอร์เซ็นต์ และส่วนน้อยเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งการอักเสบที่เกิดขึ้นอาจเป็นแบบเฉียบพลัน 3-7 วัน หรืออาจมีอาการเรื้อรังนาน 2-3 สัปดาห์

เมื่อมีอาการเจ็บคอ ควรดูแลรักษาตามอาการไปก่อน การใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อนั้น จะใช้ก็ต่อเมื่อเป็นโรคคออักเสบที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียเท่านั้น หากเรารักษาไม่ถูกต้องหรือไม่ตรงกับโรค อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาได้

อาการเจ็บคอที่เกิดจากเชื้อไวรัส

1. มักมีอาการเจ็บแสบ หรือรู้สึกระคายเคืองในลำคอ โดยเฉพาะเวลากลืนหรือพูดจะมีอาการมากขึ้น
2. ภายในลำคอแดง คอแห้ง เสียงแหบ หรือมีอาการปวดร้าวไปที่หู
3. เยื่อบุตาอักเสบแดง มีน้ำมูกใสๆ คัดจมูก มีเสมหะ ไอ จาม
4. อาจมีไข้ต่ำๆ ถ้าเป็นหวัดธรรมดา หรือบางคนอาจมีไข้สูงได้ถ้าป่วยเป็นโรคไข้หวัดใหญ่
5. รู้สึกเบื่ออาหาร มีอาการอ่อนเพลีย ปวดเมื่อยตามตามตัว ปวดหัว หนาวสั่น
6. อาจมีผื่นขึ้นตามตัวได้
7. เชื้อไวรัสบางชนิดอาจจะทำให้เกิดแผลร้อนในภายในปากหรือริมฝีปากได้
8. ถ้าผู้ป่วยเป็นเด็กจะมีอาการท้องร่วงร่วมด้วย

เจ็บคอ ที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย

1. มีไข้ หนาวสั่น
2. ปวดหัว คลื่นไส้ อาเจียน
3. อาจมีอาการปวดท้องในผู้ป่วยที่เป็นเด็ก
4. ภายในลำคอจะแดง มีจุดหนองหรือแผ่นสีขาวให้เห็น
5. ต่อมน้ำเหลืองบริเวณลำคอบวม กดแล้วเจ็บ
6. ต่อมทอมซิลโต

ในระยะแรกๆ จะมีอาการไม่ต่างกัน จำเป็นต้องสังเกตุอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ถ้าติดเชื้อไวรัสจะมีน้ำมูกใสๆ ร่วมด้วย ไอจามนิดหน่อย แต่ถ้าติดเชื้อแบคทีเรีย คออาจมีจุดหนองได้ หรือคอแดงจัดมาก

ภาวะแทรกซ้อน

ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักไม่มีอาการแทรกซ้อน แต่คออักเสบที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย มักทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนได้ เช่น

1. การติดเชื้อในหู หรือชั้นกลางอักเสบ
2. ไซนัสอักเสบ
3. เกิดฝีหนองบริเวณด้านหลังภายในลำคอหรือบริเวณใกล้ๆ กับทอมซิล
4. ไข้ออกผื่นในเด็ก หรือไข้อีดำอีแดง
5. ลิ้นหัวใจหัวใจอักเสบ

ถ้ามีภาวะการเกิดฝีหนองขึ้น จะทำให้มีอาการเจ็บคออย่างรุนแรง น้ำลายไหล กลืนลำบาก และหายใจลำบาก หากมีอาการเหล่านี้ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษาอย่างเร่งด่วน

สาเหตุที่ทำให้เกิดโรคคออักเสบ

1. เกิดการติดเชื้อไวรัสในระบบทางเดินหายใจ ซึ่งเป็นสาเหตุของอาการเจ็บคอที่พบได้บ่อยที่สุด เช่น โรคไข้หวัด โรคคออักเสบ
2. ติดเชื้อแบคทีเรียในระบบทางเดินหายใจ เช่น โรคต่อมทอมซิลอักเสบ เป็นหนอง และโรคคอตีบ เป็นต้น
3. เกิดจากกรดไหลย้อนขึ้นมาที่คอและกล่องเสียง
4. การใช้เสียงมากเกินไป
5. การสัมผัสกับสิ่งระคายเคือง เช่น ควันบุหรี่ ฝุ่น สารเคมี เป็นต้น
6. เกิดจากการติดเชื้อไวรัส หรือเชื้อแบคทีเรีย
7. เป็นโรคภูมิแพ้
8. บางรายอาจเจ็บป่วยจากการติดเชื้อ เช่น เป็นโรคไซนัสบ่อยๆ
9. สูบบุหรี่จัดหรืออยู่ใกล้กับคนที่สูบบุหรี่
10. เกิดเนื้องอกที่บริเวณลำคอ ลิ้น หรือกล่องเสียง
11. อากาศที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในฤดูหนาวหรือในฤดูฝน จะทำให้เกิดโรคคออักเสบได้ง่าย

การวินัจฉัย

1. แพทย์จะดูอาการที่เกิดขึ้นภายในลำคอ ปาก จมูก และรูหูก่อน
2. ถ้ายังไม่สามารถรู้สาเหตุได้อย่างแน่ชัด แพทย์จะนำตัวอย่างของเหลวไปตรวจหาเชื้อที่ห้องปฏิบัติการ จะใช้เวลาประมาณ 1-2 วัน
3. การตรวจเลือด ถ้าหากแพทย์สันนิษฐานว่าผู้ป่วยเป็นคออักเสบจากสาเหตุอื่นๆ นอกเหนือจากเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย

การรักษา

โดยส่วนใหญ่แล้ว โรคคออักเสบสามารถหายได้เองภายใน 1 สัปดาห์ ซึ่งเราสามารถบรรเทาอาการเจ็บคอได้ด้วยการดื่มน้ำอุ่นมากๆ หรือดื่มน้ำอุ่นผสมน้ำผึ้งและมะนาว การอมลูกอม และการทานยาลดไข้

การรักษาผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัส

การรักษาผู้ป่วยที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส หรือจากสาเหตุอื่นที่ไม่ใช่แบคทีเรีย จะรักษาดูแลตามอาการจนกว่าภูมิคุ้มกันของร่างกายจะแข็งแรง และสามารถกำจัดเชื้อได้หมด ดังนี้

1. ดื่มน้ำสะอาดให้มากๆ เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ
2. ทานยาแก้ปวดเพื่อบรรเทาความเจ็บหรือลดอาการไข้
3. บ้วนปาก ล้างคอด้วยน้ำเกลือ
4. ดื่มน้ำอุ่นๆ ทานอาหารอ่อนๆ
5. ไม่ดื่มแอลกอฮอล์ และลดละการสูบบุหรี่

การรักษาผู้ป่วยที่ติดเชื้อแบคทีเรีย

1. แพทย์จะพิจารณาการจ่ายยาปฏิชีวินะเพื่อฆ่าเชื้อและรักษาตามอาการ เพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อน
2. ต้องทานยาให้ครบตามที่แพทย์กำหนดประมาณ 7-10 วัน และไม่ควรหยุดยาเมื่อมีอาการดีขึ้น เพราะจะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนระยะยาวได้
3. หากมีปัญหาแพ้ยา ต้องปรึกษาแพทย์อย่างใกล้ชิด

จะใช้ยาฆ่าเชื้อเมื่อเข้าข่าย 3-4 ข้อนี้

1. มีไข้ วัดอุณหภูมิได้ 38 องศาเซลเซียสขึ้นไป
2. มีฝ้าขาวที่ต่อมทอนซิล
3. คลำพบต่อมน้ำแหลืองพองโตบริเวณลำคอ และกดเจ็บ
4. ไม่มีอาการไอ

การป้องกันโรคคออักเสบ

1. หมั่นรักษาความสะอาดด้วยการล้างมือบ่อยๆ โดยเฉพาะก่อนทานอาหาร หรือหลังการสัมผัสเชื้อที่มาจากการไอ จาม หรือน้ำมูกจากการดูแลผู้ป่วย
2. แยกภาชณะที่ใช้ดื่มน้ำและทานอาหาร
3. ถ้าเป็นเด็กเล็กป่วย ควรจะล้างทำความสะอาดของเล่นด้วยน้ำสบู่ เพื่อป้องกันการเป็นซ้ำบ่อยๆ
4. พักผ่อนให้เพียงพอ และไม่เครียด
5. สำหรับคนที่ชอบออกกำลังกายมาก ควรงดในระยะที่มีอาการ
6. เด็กควรหลีกเลี่ยงการไปเยี่ยมผู้ป่วย

ยาอมแก้เจ็บคอ

ยาอมมีหลายชนิด ทั้งที่เป็นยาสามัญประจำบ้าน และกลุ่มที่เป็นยาอันตราย ซึ่งจะมีคำอธิบายอยู่ในฉลากยา ชื่อยา สรรพคุณและวิธีใช้

ยาอมที่อมแล้วรู้สึกดีขึ้นเป็นเพราะมียาชาผสมอยู่ ทำให้เรารู้สึกสบายโล่งคอสักระยะหนึ่ง พอหมดฤทธิ์ยาอาการก็จะกลับมาเป็นอีก

ยาอมบางตัวมีส่วนผสมของยาปฏิชีวนะในปริมาณน้อย ซึ่งอาจทำให้เกิดการดื้อยามากขึ้น เพราะปริมาณที่น้อยไม่ใช่ปริมาณที่ใช้ในการรักษา

เพราะฉะนั้นก่อนซื้อยาอม ควรอ่านฉลากยาให้ละเอียดว่ามียาปฏิชีวนะผสมอยู่หรือไม่ ถ้ามีก็ควรหลีกเลี่ยงยาอมชนิดนั้นๆ เพราะจะทำให้เกิดการดื้อยาได้

การดูแลรักษาตัวเองเมื่อมีอาการเจ็บคอ

1. ดื่มน้ำผึ้งผสมน้ำมะนาวอุ่นๆ จะช่วยบรรเทาอาการเจ็บคอและทำให้ชุ่มคอ
2. ไม่ทานอาหารที่เย็นจัด เช่น ไอศกรีม หรือเครื่องดื่มที่มีความเย็นมากจนเกินไป
3. ทานอาหารอ่อนๆ หลีกเลี่ยงอาหารที่มีรสเผ็ดหรือรสจัด และอาหารที่ปรุงด้วยการผัดหรือการทอด
4. หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ และงดดื่มเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์และคาเฟอีน
5. ไม่ควรใช้เสียงมากเกินไป เช่น ตะโกน หรือการร้องเพลง
6. กลั้วคอด้วยน้ำเกลืออุ่นๆ  โดยผสมเกลือ 1 ช้อนชา กับน้ำอุ่น 1 แก้ว จะช่วยให้คอชุ่มชื้นและลดอาการเจ็บระคายคอลงได้
7. ดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 6 แก้ว เพื่อสร้างความชุ่มชื้นให้กับลำคอ
8. อยู่ในที่อากาศถ่ายเทได้ดี เลี่ยงสถานที่มีฝุ่น ควัน สิ่งระคายเคือง เพื่อลดอาการระคายคอ
9. นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ

ถ้าดูแลตัวเองไปสักพักแล้วไม่ดีขึ้น ควรไปพบแพทย์ เพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุว่าเป็นเพราะอะไร ต้องรักษาอย่างไร และที่สำคัญก็คือ ไม่ควรซื้อยาปฏิชีวนะมาทานเอง

รู้หรือไม่?

• โรคคออักเสบจากแบคทีเรีย สามารถทำให้เกิดเป็นโรคหนองในแท้ หนองในเทียม ไอกรน และโรคคอตีบได้
• ยาฆ่าเชื้อไม่ใช่ยาแก้อักเสบ
• อาการเจ็บคอ ไม่จำเป็นต้องใช้ยาฆ่าเชื้อเสมอไป
• จะใช้ยาปฏิชีวนะก็ต่อเมื่อได้รับการวินิจฉัยว่า ติดเชื้อแบคทีเรียแล้วเท่านั้น