ยาฝังคุมกำเนิด

ยาฝังคุมกำเนิด หรือ การฝังเข็ม คุมกำเนิด เป็นวิธีคุมกำเนิดแบบชั่วคราวกึ่งถาวร โดยการฝังแท่งเข็มพลาสติกเล็กๆ ที่มีฮอร์โมนอยู่ภายในเข้าไปใต้แขน ซึ่งวิธีนี้เป็นวิธีคุมกำเนิดที่มีประสิทธิภาพและดีที่สุด

ภายในแท่งพลาสติกนั้น จะมีการบรรจุยาฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนเพียงอย่างเดียว ซึ่งจะต่างกับยาเม็ดคุมกำเนิดแบบทานที่มีฮอร์โมน 2 ชนิด คือ เอสโตรเจน และโปรเจสเตอโรน

คุมกำเนิดได้กี่ปี ?

1. สามารถคุมกำเนิดได้นาน  3 ปี โดยการฝังยา 1 แท่ง เรียกว่า อิมพลานอน (Implanon) ซึ่งเป็นฮอร์โมน Etonogestrel 68 มิลลิกรัม โดยจะปล่อยฮอร์โมนออกมาวันละ 70-60 ไมโครกรัม
2. และสามารถคุมกำเนิดได้นาน 5 ปี ถ้าทำการฝังยา 2 แท่ง เรียกว่า จาเดลล์ (Jadelle) ซึ่งเป็นฮอร์โมน Levonorgestrel 75 มิลลิกรัม โดยจะปล่อยฮอร์โมนออกมาวันละ 100-40 ไมโครกรัม

กลไกการออกฤทธิ์ของยาฝังคุมกำเนิด

1. ตัวยาจะถูกดูดซึมเข้ากระแสเลือดในปริมาณที่น้อย เพื่อไปยับยังการเจริญเติบโตของไข่ ส่งผลทำให้ไข่ไม่ตก จึงไม่สามารถตั้งครรภ์ได้
2. ฮอร์โมนโปรเจสตินที่ปล่อยออกมา จะทำให้มูกที่ปากมดลูกเหนียวข้น ทำให้อสุจิวิ่งผ่านเข้าไปยาก
3. ลดการทำงานของเยื่อบุโพรงมดลูก

ขั้นตอนการฝังยา

1. ชักประวัติ ตรวจร่างกาย
2. เลือกแขนข้างที่ไม่ถนัด เพื่อลดการรบกวนเวลาใช้งานแขนบ่อยๆ
3. แพทย์จะใช้น้ำยาฆ่าเชื้อทำความสะอาดผิวหนัง
4. ทำการฉีดยาชาที่บริเวณใต้ท้องแขนด้านใน
5. เปิดแผลกว้าง 0.3 เซนติเมตร ที่ท้องแขน
6. ใส่เครื่องที่เป็นแท่งเข็มนำหลอดยาเข้าไปข้างใน แล้วสอดยาเข้าไปในรูเข็ม
7. เมื่อฝังหลอดยาเข้าภายในร่างกายแล้ว จึงถอดเครื่องนำหลอดยาออก
8. ปิดแผลด้วยปลาสเตอร์ แล้วใช้ผ้าพันแผลพันทับอีกที เพื่อลดการบวมช้ำ โดยจะพันแผลทิ้งไว้ประมาณ 24 ชั่วโมง

เมื่อนำผ้าพันแผลออก อาจมีรอยฟกช้ำและมีอาการเจ็บแขนบริเวณที่ฝังยาเล็กน้อย ประมาณ 1 สัปดาห์ อาการต่างๆ ก็จะหายเป็นปกติ

ในระยะ 1 สัปดาห์แรก ห้ามให้แผลถูกน้ำ และแพทย์จะทำการนัดตรวจดูบาดแผลอีกครั้ง ภายใน 1 สัปดาห์

ขั้นตอนการถอดยา

1. แพทย์จะทำการฉีดยาชา บริเวณด้านใต้ส่วนปลายของแท่งฮอร์โมน
2. ในขั้นตอนนี้ แพทย์จะเปิดแผลใหญ่กว่าขั้นตอนการฝังเล็กน้อย เพื่อใช้อุปกรณ์ดึงเอาแท่งฮอร์โมนออกมา
3. อาจจำเป็นต้องเย็บแผล 1 เข็ม หรือแผลอาจหายเองได้โดยไม่ต้องเย็บ

วิธีนี้เหมาะกับใคร?

1. เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการคุมกำเนิดนาน 3-5 ปี
2. ผู้ที่ชอบลืมกินยาคุม หรือลืมไปฉีดยาคุม
3. สตรีที่ไม่สามารถใช้ยาเอสโตรเจนได้ หรือมีอาการแพ้ยาคุมกำเนิดชนิดเม็ด ที่ทานแล้วรู้สึกคลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ
4. คุณแม่ที่กำลังให้นมบุตรหลังคลอด
5. ผู้หญิงที่มีอาการปวดประจำเดือนมาก การฝังยาจะช่วยลดอาการปวดประจำเดือนได้

วิธีนี้ไม่เหมาะกับใคร?

1. ผู้ป่วยที่เป็นโรคตับ มะเร็งเต้านม ไมเกรน ความดันโลหิตสูง โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคลมชัก  โรคถุงน้ำดี และโรคหลอดเลือดสมอง
2. คนที่มีความผิดปกติของเลือด มีเลือดออกง่ายแต่หยุดยาก
3. ผู้ที่สงสัยว่ากำลังตั้งครรภ์

ข้อดีของการฝังเข็มคุมกำเนิด

1. สะดวกสบาย สามารถทำได้ที่โรงพยาบรัฐทุกแห่ง
2. ออกฤทธิ์ในการคุมกำเนิดได้ 3-5 ปี
3. ลดโอกาสการลืมกินยาคุม และฉีดยาคุม
4. ลดอาการแพ้ยาคุม เช่น อาการคลื่นไส้ อาเจียน
5. มีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดสูง และดีที่สุด
6. มีผลป้องกันการตั้งครรภ์ภายใน 24 ชั่วโมงหลังฝังยา

ผลข้างเคียงของยาฝังคุมกำเนิด

1. อาจมีเลือดออกกะปริดกะปรอย
2. ประจำเดือนอาจไม่มาเลย ซึ่งจะแก้ด้วยวิธีทานยาเม็ดคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจน 0.05 มิลลิกรัม วันละ 1 เม็ด ติดต่อกัน 7-10 วัน เพื่อทำให้ประจำเดือนมา และช่วยลดอาการเลือดมากระปิดกระปอย
3. อาจมีอาการระคายเคือง ปวด หรือมีอาการแดงเล็กน้อยบริเวณที่ฝังเข็ม แต่จะหายเป็นปกติภายใน 1 สัปดาห์
4. บางคนอาจมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นเล็กน้อย เป็นสิว ปวดศีรษะ เจ็บเต้านม และมีอารมณ์แปรปรวน

อาการที่ต้องมาพบแพทย์ก่อนเวลานัด

1. ปวดบริเวณเข็มที่ฝัง หลังฝังยาคุมกำเนิดไปแล้ว 1 สัปดาห์ แล้วแผลยังบวม แดง ร้อน อักเสบ หรือมีหนองไหลออกมา ให้รับไปพบแพทย์ เพราะอาจมีการติดเชื้อ
2. มีอาการปวดศีรษะมากกว่าปกติ
3. มีประจำเดือนกะปริดกะปรอย

รู้หรือไม่?

• แท่งพลาสติกที่บรรจุยาฮอร์โมนโปรเจสโตโรน มีขนาดเล็กเท่าไม้ขีดไฟ และมีลักษณะอ่อนนิ่ม
• การฝังยาจะไม่ฝังลึกจนเกินไป สามารถเอ็กซเรย์ และอัลตร้าซาวน์ให้เห็นได้ชัดเจน
• โรงพยาบาลรัฐ ร้บฝังยาคุมกำเนิดฟรี โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย สำหรับวัยรุ่นหญิงอายุ 10-20 ปี
• ประจำเดือนจะมาปกติภายใน 1 – 2 เดือน หลังจากที่ได้ถอดยาออกไปแล้ว และจะเริ่มมีไข่ตกภายใน 1 – 3 เดือน และสามารถตั้งครรภ์ได้ตามปกติ