กระเพาะปัสสาวะอักเสบ

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ หมายถึง การอักเสบของกระเพาะปัสสาวะ หรือการติดเชื้อในรูปแบบใดก็ตามในระบบทางเดินปัสสาว โดยไม่จำเป็นต้องเป็นกระเพาะปัสสาวะอย่างเดียว

กระเพาะปัสสาวะอักเสบเกิดขึ้นได้เมื่อมีเชื้อแบคทีเรียเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ ผ่านทางท่อปัสสาวะ มีผู้หญิงถึงร้อยละ 80 ที่เคยเป็นโรคนี้ในช่วงใดช่วงหนึ่งของชีวิต

ซึ่งสาเหตุแรกและเด่นชัดที่สุด ก็เนื่องมาจากท่อปัสสาวะในผู้หญิงนั้นสั้นกว่ามาก และสัมผัสกับภายนอกมากกว่าในผู้ชาย ท่อปัสสาวะของผู้หญิงมีรูเปิดใกล้กับช่องคลอด ในขณะที่ท่อปัสสาวะของผู้ชายนั้นยาวลงมาจนถึงปลายองคชาติ

สาเหตุของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

1. การตั้งครรภ์

ผู้หญิงจำนวนร้อยละ 20 มีเชื้อแบคทีเรียในปัสสาวะตลอดเวลา และในกลุ่มนี้มักเป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบขณะตั้งครรภ์

โรคนี้ไม่ได้มีผลเสียต่อการตั้งครรภ์ หรือทารกในครรภ์เป็นพิเศษ แต่การเป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบเฉียบพลันอาจทำให้คลอดก่อนกำหนดได้

2. เพศสัมพันธ์

หากมีสารหล่อลื่นในช่องคลอดไม่เพียงพอในขณะมีเพศสัมพันธ์ อาจทำให้เกิดการเสียดสี และความเสียหายต่อท่อปัสสาวะ และกระเพาะปัสสาวะ ส่งผลให้เกิดกระเพาะปัสสาวะอักเสบได้

ปกติฮอร์โมนเอสโตรเจนจะเป็นตัวกำหนดว่า ช่องคลอดจะสามารถสร้างสารหล่อลื่นตามธรรมชาติได้มากน้อยเพียงใด แต่ฮอร์โมนนี้ก็ลดลงเรื่อยๆ หลังจากหมดประจำเดือน

ซึ่งเป็นสาเหตุทำให้ผู้หญิงวัยหมดประจำเดือน ที่ยังมีเพศสัมพันธ์อยู่เป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบได้บ่อยๆ

3. นิสัยทางสุขอนามัยการเข้าห้องน้ำที่ไม่ดี

เนื่องจากทวารหนักอยู่ใกล้กับช่องคลอด เด็กผู้หญิงทุกคน ควรได้รับการสอนรเบื้องต้นด้านสุขอนามัยเมื่อเข้าห้องน้ำตั้งแต่เล็กๆ

สิ่งที่สำคัญที่สุดที่ต้องจำไว้ก็คือ ควรเช็ดจากหน้าไปหลัง ห้ามเช็ดย้อนจากหลังไปหน้า เพื่อป้องกันเชื้อแบคทีเรียอันตรายจากทวารหนัก เข้ามาในบริเวณช่องคลอด และเข้าไปสู่ท่อปัสสาวะจน ไปถึงกระเพาะปัสสาวะ

4. การมีปัสสาวะค้างเหลือในกระเพาะปัสสาวะ

ผู้สูงอายุจำนวนมาก ไม่สามารถถ่ายปัสสาวะออกให้หมดจากกระเพาะปัสสาวะได้ ซึ่งภาวะนี้เรียกว่าการตกค้างของปัสสาวะ

การที่ปัสสาวะออกจากกระเพาะปัสสาวะไม่หมดนั้น ทำให้ปัสสาวะที่คงเหลือค้างอยู่เกิดการติดเชื้อแบคทีเรียได้ง่าย ทำให้เป็นกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

การรีบเข้าห้องน้ำให้เสร็จอย่างรวดเร็วเป็นการกระทำที่ไม่ดี คนทุกคน ไม่ว่าจะวัยใดก็ตาม ควรใช้เวลาอยู่ในห้องน้ำ เพื่อถ่ายปัสสาวะจนกว่าจะแน่ใจว่า ถ่ายปัสสาวะออกมาได้หมดแล้วทุกครั้งที่เข้าห้องน้ำ

อาการกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

อาการที่เกิดขึ้นเป็นอย่างแรก และเด่นชัดที่สุดคือ รู้สึกปวดปัสสาวะมาก และบ่อย แต่เมื่อไปเข้าห้องน้ำกลับถ่ายปัสสาวะได้เพียงปริมาณเล็กน้อยเท่านั้น

และตามมาด้วยอาการเจ็บอย่างรุนแรง บางครั้งอาจมีเลือดปนออกมาในปัสสาวะได้ อาจมีอาการปวดท้องน้อย และอาการครั่นเนื้อครั่นตัวร่วมด้วยได้

ใครก็ตามที่เคยเป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบเฉียบพลัน จะเข้าใจอาการของโรคนี้ดี และเมื่อมีอาการอีกต้องรีบไปพบแพทย์

วินิจฉัยอย่างไร?

สิ่งที่แพทย์จะทำเป็นอย่างแรกคือ ตรวจปัสสาวะซึ่งจะถูกส่งไปวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการ ถ้าพบว่ามีการติดเชื้อ แพทย์จะทำการรักษาต่อไป

การรักษา

เมื่อตรวจพบเชื้อแบคทีเรีย ที่เป็นสาเหตุของการติดเชื้อแล้ว การรักษาที่ควรทำคือการได้รับยาปฏิชีวนะ เป็นเวลาอย่างน้อย 5 วัน ซึ่งการทานยาปฏิชีวนะให้ครบถ้วนนั้นเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่ง ถึงแม้อาการจะหายไปก่อนแล้วก็ตาม

การได้รับยาไม่ครบถ้วน อาจทำให้อาการเกิดเป็นซ้ำขึ้นมาอีกได้เนื่องจากยังมีเชื้อแบคทีเรียหลงเหลืออยู่ในกระเพาะปัสสาวะ คนทั่วไปมักจะอาการดีขึ้นอย่างรวดเร็วภายใน 24 ถึง 48 ชั่วโมงหลังเริ่มใช้ยาปฏิชีวนะ

วิธีดูแลตัวเอง

• ดื่มน้ำมากๆ เพื่อให้ไตขับปัสสาวะออกมาอย่างสม่ำเสมอ โดยแนะนำให้ดื่มน้ำเปล่า หรือน้ำแครนเบอร์รี่
• เข้าห้องน้ำ เพื่อถ่ายปัสสาวะให้เร็วที่สุด หลังจากมีเพศสัมพันธ์ เพื่อขับเชื้อแบคทีเรียที่เป็นอันตราย ที่อาจเข้ามาในท่อปัสสาวะเมื่อมีเพศสัมพันธ์
• ใช้สารหล่อลื่นเพิ่มเติมในขณะมีเพศสัมพันธ์ หากมีอาการช่องคลอดแห้ง
• เมื่อเข้าห้องน้ำ ควรเช็ดจากด้านหน้าไปหลังเสมอ เพื่อให้เช็ดช่องคลอดก่อนทวารหนัก ไม่ควรเช็ดย้อนจากหลังไปหน้าโดยเด็ดขาด
• หากรู้สึกว่าเริ่มมีอาการของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ควรรีบดื่มน้ำให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ เพื่อให้ไตขับปัสสาวะออกมามากๆ และไปพบแพทย์ให้เร็วที่สุด
• ในช่วงเริ่มแรกของกระเพาะปัสสาวะอักเสบ มักมีอาการปวดและรู้สึกไม่สบายตัวอย่างรุนแรง อาจใช้วิธีเข้านอน พร้อมทั้งใช้กระเป๋าน้ำร้อนประคบ เพื่อบรรเทาอาการไปก่อนก็ได้

มีอาการตกขาวผิดปกติ